U tuyến thượng thận là bệnh lý khá nguy hiểm, vậy nên cần tiến hành kiểm tra tuyến thượng thận thường xuyên để kịp thời điều trị và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Một trong những cách kiểm tra tối ưu hiện nay là xét nghiệm u tuyến thượng thận.
Menu xem nhanh:
1. Kiểm tra tuyến thượng thận bằng xét nghiệm Cortisol
1.1. Chức năng của Cortisol
Cortisol, cũng được gọi là glucocorticoid, là một hormone quan trọng có nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể:
– Giúp cơ thể sử dụng glucose: Cortisol thúc đẩy sử dụng glucose bởi tế bào để tạo năng lượng. Điều này giúp duy trì nồng độ glucose trong máu ổn định và đảm bảo rằng cơ thể có đủ năng lượng.
– Đáp ứng đối với căng thẳng (stress): Cortisol tham gia vào phản ứng đối phó với các tác nhân gây căng thẳng, như tác động của hormone stress (ACTH) từ tuyến yên tím. Nó có thể tăng cường tinh thần tỉnh táo, giúp cơ thể đối phó với tình huống khẩn cấp.
– Chống viêm: Cortisol có khả năng giảm viêm và kiểm soát phản ứng miễn dịch trong cơ thể. Nó có vai trò trong việc kiểm soát viêm nhiễm và bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương do viêm nhiễm quá mức.
– Điều chỉnh áp lực máu: Cortisol có thể tác động lên hệ thống nội tiết để điều chỉnh áp lực máu và cân bằng nước và muối trong cơ thể.
– Tham gia vào quá trình tiêu hóa: Cortisol có thể kích thích sản xuất acid dịch vị và giúp tăng cường quá trình tiêu hóa thức ăn.
Vai trò của Cortisol tuyến thượng thận
1.2. Vai trò của kiểm tra tuyến thượng thận bằng xét nghiệm Cortisol
Xét nghiệm cortisol có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và đánh giá các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận và hệ thống nội tiết:
– Chẩn đoán Hội chứng Cushing: Xét nghiệm cortisol máu và cortisol niệu có thể giúp xác định nếu một người có Hội chứng Cushing, một rối loạn mà tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều cortisol. Nồng độ cortisol máu cao, đặc biệt vào buổi sáng, là một trong các dấu hiệu của Hội chứng Cushing.
– Chẩn đoán Suy thượng thận: Trong trường hợp suy thượng thận, nồng độ cortisol máu thấp vào buổi sáng. Xét nghiệm này có thể giúp xác định suy thượng thận và quyết định liệu trình điều trị phù hợp.
– Đánh giá hiệu quả điều trị: Sau khi điều trị các bệnh lý tuyến thượng thận, xét nghiệm cortisol có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả điều trị và đảm bảo rằng nồng độ cortisol trở lại bình thường.
– Xét nghiệm cortisol niệu cũng cung cấp thông tin quan trọng để kiểm tra tuyến thượng thận và có thể giúp trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý liên quan đến nó.
1.3. Cách thức tiến hành xét nghiệm
1.3.1. Xét nghiệm Cortisol máu
– Người bệnh phải nhịn ăn và bớt các hoạt động thể lực khoảng 10 – 12 tiếng trước khi lấy máu.
– Ngừng tất cả các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến nồng độ cortisol (đặc biệt là các loại thuốc tránh thai loại kết hợp estrogen và progesterone) trước khi lấy máu.
– Đối với chẩn đoán Hội chứng Cushing, lấy máu vào 2 thời điểm là 7h – 10h sáng và 16h – 20h tối để đánh giá biến động hàng ngày của cortisol máu.
Kiểm tra tuyến thượng thận bằng cách xét nghiệm Cortisol máu
1.3.2. Xét nghiệm Cortisol niệu
– Thu thập nước tiểu mẫu nước tiểu 24 giờ vào bình chứa chất bảo quản được cung cấp bởi nhân viên y tế.
– Bình chứa nước tiểu cần được bảo quản trong tủ mát trong suốt quá trình thu thập.
2. Kiểm tra tuyến thượng thận bằng xét nghiệm ACTH máu
2.1. Chức năng của ACTH
ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) là một hormone peptit, được sản xuất và tiết ra bởi tuyến yên (pituitary gland) trong não dưới sự điều khiển của hormon CRH (Corticotropin-Releasing Hormone), được sản xuất bởi thùy trước (hypothalamus). ACTH có vai trò quan trọng trong quá trình điều chỉnh hoạt động của tuyến thượng thận (adrenal gland) và cụ thể là vùng vỏ thượng thận (adrenal cortex):
– Kích thích sản xuất glucocorticoid: ACTH kích thích vùng vỏ thượng thận sản xuất và tiết ra glucocorticoid, trong đó hormone chính là cortisol. Glucocorticoid có nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, bao gồm điều chỉnh quá trình trao đổi chất, giúp cơ thể sử dụng glucose, và tham gia vào phản ứng đối phó với căng thẳng.
– Điều chỉnh nồng độ cortisol: ACTH có khả năng điều chỉnh nồng độ cortisol trong máu. Khi nồng độ cortisol trong máu tăng lên đến một giá trị nhất định, thường vào buổi sáng, tuyến yên sẽ bị ức chế và giảm tiết ACTH. Điều này giúp đảm bảo rằng nồng độ cortisol trong cơ thể được duy trì trong khoảng giới hạn bình thường.
2.2. Vai trò của kiểm tra tuyến thượng thận bằng xét nghiệm ACTH máu
– Chẩn đoán các bệnh lý về tuyến yên và vùng vỏ thượng thận: Xét nghiệm ACTH có thể giúp xác định nếu có sự cố trong hoạt động của tuyến yên, vùng vỏ thượng thận, hoặc cả hai. Khi nồng độ ACTH tăng hoặc giảm đột ngột, nó có thể là dấu hiệu của các bệnh lý như Hội chứng Cushing hoặc bệnh Addison.
– Chẩn đoán Hội chứng Cushing: Trong trường hợp Hội chứng Cushing, một rối loạn khi tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều cortisol, nồng độ ACTH thường giảm đi do phản ứng phản hồi âm. Xét nghiệm ACTH có thể giúp xác định sự sụt giảm này.
– Chẩn đoán bệnh Addison: Bệnh Addison, một rối loạn khi tuyến thượng thận không sản xuất đủ cortisol, thường đi kèm với tăng nồng độ ACTH để cố gắng kích thích sản xuất cortisol. Xét nghiệm ACTH có thể giúp xác định tình trạng này.
– Theo dõi hiệu quả điều trị: Xét nghiệm ACTH cũng được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị bệnh. Sau khi điều trị, nồng độ ACTH và cortisol có thể thay đổi, và việc theo dõi chúng có thể giúp bác sĩ xác định liệu liệu trình điều trị đã hiệu quả hay cần điều chỉnh.
– Phát hiện các bệnh lý khác: Ngoài Hội chứng Cushing và bệnh Addison, xét nghiệm ACTH cũng có thể giúp phát hiện các bệnh lý khác liên quan đến tuyến yên và vùng thượng thận, đặc biệt là khi nồng độ ACTH biểu hiện bất thường.
2.3. Cách thức tiến hành xét nghiệm ACTH máu
Xét nghiệm ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) là một xét nghiệm quan trọng trong chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến tuyến yên và vùng vỏ thượng thận. Dưới đây là các bước chi tiết để tiến hành xét nghiệm ACTH:
2.3.1. Chuẩn bị trước xét nghiệm
– Hạn chế các loại thực phẩm giàu tinh bột.
– Không ăn gì và bớt vận động mạnh.
– Chế độ nghỉ ngơi hợp lý.
Hạn chế thức ăn giàu tinh bột trước khi xét nghiệm ATCH
2.3.2. Tiến hành xét nghiệm
– Lấy mẫu máu để kiểm tra tuyến thượng thận bằng cách xét nghiệm ATCH.
– Ly tâm sau đó tách lấy huyết tương.
– Bảo quản và vận chuyển mẫu.
– Phân tích mẫu máu sau đó trả kết quả cho bệnh nhân.
