Tiêm chủng góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, là một trong những thành tựu y học vĩ đại nhất của nhân loại. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối ưu, việc thực hiện an toàn tiêm chủng là yếu tố then chốt không thể bỏ qua. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về các khía cạnh quan trọng của an toàn tiêm chủng, từ công tác chuẩn bị đến quy trình thực hiện và theo dõi sau tiêm.
Menu xem nhanh:
1. Tiêm chủng an toàn quan trọng như thế nào?
An toàn tiêm chủng không chỉ đơn thuần là việc thực hiện đúng kỹ thuật tiêm, mà còn bao gồm cả một hệ thống các yếu tố đảm bảo từ khâu bảo quản vaccine đến theo dõi sau tiêm. Khi được thực hiện đúng quy trình, tiêm chủng sẽ mang lại hiệu quả bảo vệ cao nhất, giảm tối đa các phản ứng không mong muốn. Ngược lại, nếu không tuân thủ các nguyên tắc an toàn, có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe người được tiêm, làm giảm niềm tin của cộng đồng vào hoạt động tiêm chủng.
Khi được thực hiện đúng quy trình, tiêm chủng sẽ mang lại hiệu quả bảo vệ cao nhất.
2. Tiêm chủng an toàn phụ thuộc những yếu tố nào?
2.1. Bảo quản vaccine đúng cách để đảm bảo an toàn tiêm chủng
Vaccine là sản phẩm sinh học nhạy cảm, đòi hỏi điều kiện bảo quản nghiêm ngặt. Nhiệt độ bảo quản phải được duy trì ổn định trong khoảng 2-8 độ C, áp dụng nguyên tắc bảo quản vaccine trong dây chuyền lạnh. Các cơ sở tiêm chủng cần có hệ thống tủ lạnh chuyên dụng, được trang bị nhiệt kế theo dõi và có sổ ghi chép nhiệt độ hàng ngày. Ngoài ra, việc sắp xếp vaccine trong tủ lạnh cũng phải tuân theo nguyên tắc để tránh nhầm lẫn và đảm bảo hiệu lực của vaccine.
2.2. Sàng lọc kỹ lưỡng trước tiêm để đảm bảo an toàn tiêm chủng
Công tác sàng lọc trước tiêm đóng vai trò quyết định trong việc đảm bảo an toàn. Nhân viên y tế cần thực hiện khám sàng lọc kỹ lưỡng, bao gồm việc hỏi kỹ tiền sử dị ứng, bệnh lý nền, tình trạng sức khỏe hiện tại của người được tiêm. Những người có tiền sử dị ứng nặng với vaccine hoặc đang mắc các bệnh cấp tính sẽ được hoãn tiêm để đảm bảo an toàn. Việc sàng lọc cũng giúp xác định những đối tượng cần được theo dõi đặc biệt sau tiêm.
2.3. Quy trình tiêm chủng an toàn
Quy trình tiêm chủng an toàn là một chuỗi các bước được thực hiện một cách có hệ thống, đòi hỏi sự tỉ mỉ và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc vô khuẩn.
Trước tiên, nhân viên y tế phải thực hiện vệ sinh tay kỹ lưỡng theo quy trình 6 bước của Tổ chức Y tế Thế giới. Việc này có thể được thực hiện bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh có chứa cồn. Sau đó, nhân viên y tế cần mang găng tay vô khuẩn để đảm bảo không làm nhiễm khuẩn các dụng cụ và vị trí tiêm.
Công tác chuẩn bị vaccine đòi hỏi sự cẩn trọng cao độ. Nhân viên y tế cần kiểm tra kỹ các thông tin trên lọ vaccine như tên vaccine, hạn sử dụng, số lô sản xuất. Đặc biệt quan trọng là việc kiểm tra VVM (Vaccine Vial Monitor) – chỉ thị nhiệt độ trên lọ vaccine để đảm bảo vaccine chưa bị hỏng do nhiệt độ. Trong trường hợp vaccine dạng đông khô, việc pha hồi chỉnh phải được thực hiện đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất về loại dung môi, thể tích và kỹ thuật pha.
Vị trí tiêm phải được lựa chọn phù hợp theo từng loại vaccine và độ tuổi của người được tiêm. Đối với trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi, vị trí tiêm thường là mặt trước ngoài đùi. Với trẻ lớn và người lớn, có thể tiêm ở cơ delta cánh tay. Vùng da tại vị trí tiêm cần được sát khuẩn bằng cồn 70 độ hoặc cồn iod, thực hiện theo hình xoắn ốc từ trong ra ngoài và để khô tự nhiên trong 30 giây.
Kỹ thuật tiêm là yếu tố then chốt trong quy trình. Đối với tiêm bắp, kim tiêm phải được đưa vào cơ với góc 90 độ, sau khi đã kiểm tra không có máu trào ngược vào bơm tiêm. Tốc độ tiêm phải vừa phải, không quá nhanh để tránh gây đau và các phản ứng không mong muốn. Đối với tiêm dưới da, góc tiêm là 45 độ và độ sâu kim tiêm cần phù hợp với từng đối tượng. Sau khi hoàn thành tiêm, nhân viên y tế phải rút kim nhanh và dứt khoát, đồng thời ấn nhẹ vị trí tiêm bằng bông khô vô khuẩn. Không xoa bóp vị trí tiêm vì có thể làm tăng nguy cơ phản ứng tại chỗ. Tất cả vật tư tiêm chủng đã sử dụng phải được thu gom và xử lý theo đúng quy định về rác thải y tế nguy hại.
Không xoa bóp vị trí tiêm vì có thể làm tăng nguy cơ phản ứng tại chỗ.
Bước cuối cùng trong quy trình là ghi chép đầy đủ thông tin về mũi tiêm vào hồ sơ theo dõi tiêm chủng. Thông tin cần ghi nhận bao gồm loại vaccine đã tiêm, liều lượng, vị trí tiêm, số lô vaccine và thời gian thực hiện. Việc ghi chép chính xác này không chỉ phục vụ cho công tác theo dõi và quản lý mà còn rất quan trọng trong trường hợp cần điều tra các phản ứng sau tiêm.
2.4. Theo dõi sau tiêm
Theo dõi sau tiêm là một phần không thể thiếu trong đảm bảo an toàn tiêm chủng. Người được tiêm cần được theo dõi ít nhất 30 phút tại cơ sở tiêm chủng để phát hiện và xử trí kịp thời các phản ứng có thể xảy ra. Cơ sở tiêm chủng phải có đầy đủ trang thiết bị, thuốc cấp cứu và nhân viên y tế được đào tạo về xử trí phản ứng sau tiêm. Người được tiêm cũng cần được hướng dẫn các dấu hiệu cần theo dõi và cách xử trí tại nhà trong 24-48 giờ sau tiêm.
Người được tiêm cần được theo dõi ít nhất 30 phút tại cơ sở tiêm chủng.
2.5. Đào tạo nhân viên y tế
Việc đào tạo và cập nhật kiến thức thường xuyên cho nhân viên y tế là yếu tố quan trọng trong đảm bảo an toàn tiêm chủng. Nhân viên tham gia công tác tiêm chủng cần được đào tạo đầy đủ về quy trình bảo quản vaccine, kỹ thuật tiêm, cách nhận biết và xử trí các phản ứng sau tiêm. Họ cũng cần được cập nhật thường xuyên về các hướng dẫn mới trong tiêm chủng an toàn.
2.6. Hệ thống giám sát và báo cáo
Một hệ thống giám sát và báo cáo hiệu quả giúp phát hiện sớm các vấn đề về an toàn tiêm chủng. Mọi trường hợp phản ứng sau tiêm đều phải được ghi nhận, báo cáo và điều tra kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân và có biện pháp khắc phục kịp thời. Hệ thống này cũng giúp thu thập dữ liệu để đánh giá và cải thiện chất lượng công tác tiêm chủng.
An toàn tiêm chủng là yếu tố quyết định sự thành công của chương trình tiêm chủng và niềm tin của cộng đồng. Việc đảm bảo tiêm chủng an toàn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bên liên quan, từ cơ quan quản lý đến cơ sở tiêm chủng và người dân. Mỗi người dân cần hiểu rõ tầm quan trọng của tiêm chủng an toàn và tích cực tham gia vào việc đảm bảo an toàn bằng cách tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế và theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe sau tiêm. Chỉ khi đảm bảo được tiêm chủng an toàn, chúng ta mới có thể đạt được mục tiêu cao nhất là bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả và bền vững.
