Nuốt vướng là một triệu chứng khá phổ biến trong thực hành y khoa, đặc biệt khi bệnh nhân cảm thấy khó khăn trong việc nuốt thức ăn hoặc chất lỏng nhưng không có cảm giác đau. Triệu chứng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Để xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, các phương pháp chẩn đoán hiện đại như đo áp lực thực quản độ phân giải cao (High-Resolution Manometry – HRM) đã trở nên vô cùng quan trọng. HRM đã được chứng minh là một công cụ hiệu quả trong việc đánh giá chức năng vận động của thực quản, giúp chẩn đoán chính xác các rối loạn liên quan đến nuốt vướng không đau.
Menu xem nhanh:
1. Nguyên nhân nuốt vướng không đau
Nuốt vướng không đau là tình trạng bệnh nhân cảm thấy thức ăn hoặc chất lỏng bị chặn lại khi đi qua cổ họng hoặc thực quản, nhưng không có cảm giác đau. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, và các nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Rối loạn vận động thực quản: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm các bệnh như achalasia (bệnh co thắt thực quản không giãn mở), co thắt thực quản lan tỏa, và thực quản tăng áp lực.
– Tắc nghẽn cơ học: Có thể do khối u, u lành tính hoặc sự hẹp lại của thực quản do viêm, xơ cứng hoặc do bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) kéo dài.
– Rối loạn thần kinh: Một số bệnh lý thần kinh như Parkinson, xơ cứng cột bên teo cơ (ALS) hoặc đột quỵ có thể ảnh hưởng đến khả năng điều khiển các cơ liên quan đến nuốt.
– Nguyên nhân khác: Dị vật hoặc tổn thương thực quản sau phẫu thuật cũng có thể gây ra cảm giác nuốt vướng.
Vì có quá nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, việc chẩn đoán chính xác tình trạng nuốt vướng không đau đòi hỏi sử dụng các phương pháp thăm dò chức năng thực quản như HRM để đánh giá cụ thể.
Nhiều trường hợp bệnh nhân có biểu hiện nuốt vướng nhưng không đau.
2. Vai trò của HRM trong chẩn đoán nuốt vướng không đau
HRM là phương pháp đo áp lực thực quản hiện đại và tiên tiến nhất hiện nay, sử dụng một ống thông chứa nhiều cảm biến áp lực được đặt dọc theo thực quản. Các cảm biến này ghi lại áp lực tại nhiều điểm trong suốt chiều dài thực quản, từ đó cung cấp một hình ảnh chi tiết về sự co bóp và giãn mở của cơ thực quản, cũng như hoạt động của cơ vòng thực quản trên (UES) và cơ vòng thực quản dưới (LES).
HRM đã thay thế các kỹ thuật đo áp lực thực quản truyền thống nhờ khả năng cung cấp dữ liệu chính xác, độ phân giải cao và dễ dàng trong việc phân tích. Kết quả HRM thường được hiển thị dưới dạng biểu đồ màu (esophageal pressure topography – EPT), giúp các bác sĩ dễ dàng nhận diện các bất thường trong vận động thực quản.
Đo HRM đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân gây nuốt vướng không đau bằng cách cung cấp thông tin chi tiết về chức năng vận động của thực quản. Cụ thể, HRM có các ứng dụng chính sau:
2.1 Xác định các rối loạn vận động thực quản liên quan đến tình trạng nuốt vướng không đau
Nuốt vướng không đau thường liên quan đến các rối loạn vận động của thực quản. Một số rối loạn vận động thường gặp mà HRM có thể phát hiện bao gồm:
– Achalasia: Đây là bệnh lý trong đó cơ vòng thực quản dưới không giãn mở đúng cách khi nuốt, khiến thức ăn bị ứ đọng trong thực quản. HRM giúp xác định đặc trưng của achalasia thông qua sự không giãn mở của LES và rối loạn vận động của thân thực quản.
– Co thắt thực quản lan tỏa: Là tình trạng thực quản có các co thắt không đồng bộ hoặc không đủ mạnh để đẩy thức ăn xuống dạ dày. HRM có thể ghi lại các đợt co thắt này và đánh giá mức độ bất thường của chúng.
– Thực quản tăng áp lực: HRM giúp nhận diện tình trạng co bóp quá mức của thực quản, một nguyên nhân khác gây nuốt vướng không đau.
Nhờ khả năng ghi lại hoạt động của toàn bộ thực quản, HRM có thể xác định chính xác các dạng rối loạn này, giúp phân biệt giữa các bệnh lý có triệu chứng tương tự nhưng nguyên nhân khác nhau.
Đo HRM là một trong những phương pháp quan trọng dùng để chẩn đoán nuốt vướng.
23.2 Đánh giá hoạt động của cơ vòng thực quản dưới (LES)
Cơ vòng thực quản dưới (LES) đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn trào ngược dạ dày – thực quản và đảm bảo thức ăn có thể từ thực quản đi vào dạ dày một cách thuận lợi. Tuy nhiên, khi LES không giãn mở đúng cách, thức ăn có thể bị giữ lại trong thực quản, gây ra cảm giác nuốt vướng. HRM giúp đo lường áp lực và đánh giá khả năng giãn mở của LES khi nuốt, từ đó phát hiện những bất thường trong hoạt động của cơ vòng này.
– Tăng áp lực LES: Là tình trạng cơ vòng LES có áp lực quá cao, ngăn cản sự giãn mở khi nuốt. Điều này có thể là dấu hiệu của bệnh achalasia hoặc các rối loạn vận động khác.
– Giảm áp lực LES: HRM cũng giúp phát hiện tình trạng LES bị suy yếu, điều này có thể liên quan đến bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), một nguyên nhân khác gây nuốt vướng.
2.3 Phân biệt các dạng rối loạn vận động và tắc nghẽn cơ học
Nuốt vướng có thể do cả rối loạn vận động thực quản hoặc do tắc nghẽn cơ học. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể mắc cả hai vấn đề này. HRM giúp bác sĩ phân biệt giữa các nguyên nhân do vận động thực quản (như achalasia, co thắt thực quản) và các nguyên nhân do tắc nghẽn cơ học (như hẹp thực quản, khối u).
– Nếu HRM ghi nhận sự giãn mở không đồng đều hoặc không đủ của LES và có sự ứ đọng thức ăn, điều này có thể gợi ý một vấn đề tắc nghẽn cơ học.
– Nếu HRM ghi nhận các cơn co thắt bất thường của thực quản, điều này có thể là do rối loạn vận động.
2.4 Đánh giá toàn diện về chức năng thực quản để đánh giá tình trạng nuốt vướng không đau
Ngoài việc đánh giá cụ thể các rối loạn vận động thực quản, HRM còn giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện về chức năng vận động của thực quản. Kết hợp với các phương pháp khác như đo pH thực quản (để đánh giá GERD) hoặc nội soi thực quản (để kiểm tra tổn thương niêm mạc), HRM cung cấp thông tin bổ sung giúp đưa ra chẩn đoán chính xác.
Nuốt vướng có thể không gây đau nhưng kèm theo buồn nôn, nóng rát ngực, ho,…
3. Hạn chế của HRM trong chẩn đoán nuốt vướng không đau
Mặc dù HRM là phương pháp chẩn đoán hiện đại và hiệu quả, nó vẫn tồn tại một số hạn chế. Đầu tiên, HRM chỉ tập trung vào việc đánh giá chức năng vận động của thực quản, do đó không thể trực tiếp phát hiện các tổn thương cấu trúc như khối u hoặc tổn thương niêm mạc. Do đó, HRM thường được sử dụng kết hợp với các phương pháp chẩn đoán khác như nội soi thực quản hoặc chụp X-quang thực quản để đảm bảo kết quả toàn diện.
Thứ hai, kết quả của HRM có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như kỹ năng của người thực hiện, tình trạng tâm lý của bệnh nhân trong quá trình đo và thậm chí là các yếu tố môi trường. Vì vậy, để đảm bảo tính chính xác, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân trong quá trình thực hiện đo HRM.
Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc là một trong số ít bệnh viện ở miền Bắc ứng dụng kỹ thuật này vào chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa, đặc biệt là các bệnh liên quan đến rối loạn nuốt, với hệ thống máy đo được nhập khẩu từ Mỹ hiện đại cùng đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên giỏi, giàu kinh nghiệm, tâm lý, nhẹ nhàng, giúp bệnh nhân có được kết quả chính xác mà vẫn cảm thấy thoải mái, dễ chịu. Nếu có triệu chứng nuốt vướng và có nhu cầu thăm khám, người bệnh vui lòng liên hệ 1900 55 88 92 để được tư vấn và hỗ trợ đặt lịch!
