Viêm tuỷ răng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả
Viêm tuỷ răng là một trong những bệnh răng miệng phổ biến, gây đau nhức, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và có thể dẫn tới nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời. Bài viết này sẽ giải thích rõ viêm tuỷ răng là gì, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán, các lựa chọn điều trị, biến chứng có thể gặp và cách phòng ngừa.
1. Tuỷ răng viêm là gì?
Viêm tuỷ răng là tình trạng viêm của mô tuỷ nằm trong thân và chân răng, bao gồm mạch máu, thần kinh và mô liên kết. Tùy theo mức độ và tiến triển, viêm tuỷ răng được chia thành:
– Viêm tuỷ hồi phục: Tuỷ bị kích thích nhưng còn khả năng phục hồi nếu loại bỏ nguyên nhân (ví dụ hàn sâu, điều trị bảo tồn).
– Viêm tuỷ không hồi phục: Tổn thương đã lan rộng, tuỷ mất khả năng phục hồi, thường cần điều trị tuỷ (lấy tuỷ) hoặc nhổ răng nếu không thể giữ lại.
Phân loại này quan trọng để quyết định phương pháp điều trị phù hợp và dự báo tiên lượng.
2. Nguyên nhân khiến tuỷ răng viêm
Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn từ răng sâu xâm nhập vào tuỷ sau khi men và ngà bị phá huỷ. Khi men và ngà mất đi tạo lối cho vi khuẩn vào ống ngà, chúng sinh sản, giải phóng độc tố và gây phản ứng viêm ở khoang tuỷ. Phản ứng viêm gây tăng áp lực trong khoang cứng (răng không thể giãn nở), dẫn đến đau do chèn ép thần kinh, giải thích vì sao viêm tuỷ thường đau nhiều. Ngoài ra còn có:
– Chấn thương răng (va đập gây nứt, gãy răng) làm lộ tuỷ.
– Tác động lặp lại của kích thích nhiệt, hoá chất (mài, hàn nhiều lần) gây tổn thương tuỷ.
– Viêm nhiễm từ răng kế cận hoặc hệ miễn dịch suy giảm.
3. Triệu chứng tủy răng viêm điển hình
Viêm tuỷ răng có thể biểu hiện khác nhau tùy giai đoạn:
– Đau nhạy với nóng/lạnh: Đau xuất hiện khi ăn uống đồ nóng hoặc lạnh; viêm hồi phục thường gây đau ngắn, kích thích từng cơn; viêm không hồi phục gây đau kéo dài sau khi bỏ nguồn kích thích.
– Đau tự phát, đau nhói, đau về đêm: Thường gặp ở viêm tuỷ không hồi phục.
– Đau khi gõ răng hoặc khi nhai: Có thể khi viêm lan ra vùng quanh cuống răng.
– Răng đổi màu, sưng lợi, mủ hoặc áp xe quanh răng: Khi viêm đã tiến triển tới áp xe quanh chóp.
– Triệu chứng toàn thân nhẹ: Sốt, mệt mỏi nếu nhiễm khuẩn nặng.
Lưu ý: không phải tất cả trường hợp viêm tuỷ đều đau nặng, có trường hợp viêm mạn tính ít triệu chứng, vì thế khám lâm sàng và X-quang là cần thiết.
4. Chẩn đoán và điều trị tủy răng viêm
4.1. Làm sao để biết chắc viêm tuỷ răng?
Chẩn đoán dựa trên:
– Khám lâm sàng: Hỏi bệnh sử (đau, thời điểm, kích thích), kiểm tra răng, gõ răng, kiểm tra phản ứng với nóng/ lạnh.
– X-quang: Kiểm tra hình ảnh mức độ phá huỷ ngà, tổn thương quanh chóp, sự có mặt của áp xe.
4.2. Điều trị viêm tuỷ răng: Mục tiêu và các lựa chọn
4.2.1. Mục tiêu điều trị
Loại trừ nhiễm khuẩn, cứu vãn cấu trúc răng (nếu có thể), giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.
4.2.2. Các phương án chính
– Điều trị bảo tồn (khi viêm hồi phục): Loại bỏ vết sâu, sát trùng, trám phục hồi kín tránh vi khuẩn xâm nhập và theo dõi phản ứng tuỷ sau điều trị.
– Điều trị nội nha (lấy tuỷ, trám ống tủy): Dành cho viêm tuỷ không hồi phục hoặc tuỷ đã chết. Quy trình: Mở tủy, lấy sạch mô tuỷ bị viêm/hoại tử, làm sạch và tạo hình ống tủy, sát trùng, trám bít ống tủy bằng vật liệu chuyên dụng. Sau đó thường cần làm phục hình bọc sứ để bảo vệ răng.
– Nhổ răng: Khi răng không thể khôi phục (gãy lớn, tổn thương xương nhiều, người bệnh có chống chỉ định điều trị nội nha).
– Điều trị hỗ trợ: Thuốc giảm đau, kháng sinh khi có nhiễm khuẩn cấp với sưng/áp xe.
Điều trị nội nha hiện đại có tỉ lệ thành công cao (>85 – 90% trong nhiều trường hợp nếu thực hiện đúng kỹ thuật). Việc che tuỷ hay trám tạm chỉ nên áp dụng trong những ca chọn lọc và phải tái khám để theo dõi.
5. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Viêm tuỷ răng không được xử lý có thể dẫn tới:
– Áp xe quanh chóp: Tích tụ mủ, sưng nề, đau dữ dội; có thể lan rộng gây viêm mô tế bào.
– Mất răng: Do tổn thương cấu trúc hoặc phải nhổ vì không bảo tồn được.
– Lan tỏa nhiễm khuẩn: Trong trường hợp nặng, nhiễm khuẩn có thể lan xa gây nhiễm trùng toàn thân, rất hiếm nhưng nguy hiểm.
– Tổn thương xương hàm: Viêm mãn có thể gây tiêu chân răng, tiêu xương.
6. Khi nào người bệnh cần tới nha sĩ ngay?
Bạn nên đi khám ngay nếu:
– Đau dữ dội, kéo dài, không giảm bằng thuốc giảm đau thông thường.
– Có sưng mặt/lợi, sốt, khó há miệng.
– Đau kèm mủ, mùi hôi nặng, răng đổi màu rõ rệt.
– Đau khi nhai hoặc khó ăn uống.
Can thiệp sớm sẽ giúp tăng cơ hội giữ răng và giảm biến chứng.
7. Phòng ngừa tuỷ răng viêm – những biện pháp thiết thực
– Vệ sinh răng miệng đúng cách: Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa, nước súc miệng khi cần.
– Khám nha khoa định kỳ (6 – 12 tháng): Phát hiện sâu răng và các tổn thương răng khác sớm.
– Điều trị sâu răng sớm: Không để lỗ sâu lan tới tuỷ.
– Sử dụng fluoride và chế độ dinh dưỡng hợp lý: Hạn chế đồ ngọt, tăng cường thực phẩm giàu canxi và vitamin D.
– Bảo hộ răng khi chơi thể thao: Dùng máng bảo vệ nếu có nguy cơ chấn thương.
Viêm tuỷ răng là vấn đề răng miệng quan trọng, có thể bắt nguồn từ thói quen vệ sinh, sâu răng, chấn thương hay các yếu tố khác. Hiểu đúng về triệu chứng, chẩn đoán và các lựa chọn điều trị (từ điều trị bảo tồn đến lấy tuỷ hoặc nhổ răng) giúp người bệnh đưa ra quyết định hợp lý cùng bác sĩ. Quan trọng nhất là can thiệp sớm – điều trị kịp thời không chỉ giảm đau mà còn tăng khả năng giữ răng và tránh biến chứng tốn kém hơn. Nếu bạn có triệu chứng đau răng, nhạy cảm kéo dài hoặc sưng miệng, hãy đặt lịch khám với nha sĩ để đánh giá tuỷ răng càng sớm càng tốt.
