10 Biểu hiện của trẻ bị suy dinh dưỡng cha mẹ cần lưu ý

Suy dinh dưỡng là tình trạng phổ biến ở trẻ nhỏ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tầm vóc và trí tuệ nếu không được phát hiện sớm. Việc nhận biết đúng biểu hiện của trẻ bị suy dinh dưỡng giúp cha mẹ kịp thời điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt và chăm sóc y tế cho con. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ các dấu hiệu đặc trưng của suy dinh dưỡng, cũng như cách theo dõi và hỗ trợ trẻ phục hồi toàn diện.

1. Có bao nhiêu nhóm trẻ bị suy dinh dưỡng phổ biến?

Suy dinh dưỡng ở trẻ em là một tình trạng phức tạp xảy ra khi cơ thể không nhận đủ hoặc bị mất cân bằng các chất dinh dưỡng thiết yếu (như protein, glucid, lipid), năng lượng, và các vi khoáng chất. Tình trạng suy dinh dưỡng thường được phân loại thành ba nhóm chính:

1.1. Suy dinh dưỡng thể thấp còi

– Do thiếu dinh dưỡng kéo dài và tái diễn.

– Chiều cao của trẻ bị hạn chế so với mức trung bình theo tuổi.

– Liên quan đến: dinh dưỡng kém lâu dài, nhiễm trùng mạn tính, chăm sóc – vệ sinh kém.

– Ảnh hưởng: chậm phát triển thể chất, nhận thức, học tập.

1.2. Suy dinh dưỡng thể gầy còm

– Xảy ra khi thiếu dinh dưỡng cấp tính.

– Trẻ cân nặng thấp so với chiều cao, hường do bệnh cấp tính (tiêu chảy, viêm phổi…), thiếu ăn trong thời gian ngắn, mất nước.

– Nguy cơ tử vong cao nếu chuyển biến nặng.

1.3. Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân

– Trẻ cân nặng thấp so với tuổi.

– Là chỉ số tổng hợp, có thể do: thấp còi, gầy còm hoặc cả hai

Ngoài ra, còn có nhóm “suy dinh dưỡng vi chất” (thiếu vitamin A, sắt, kẽm, iod…), cũng được xem là một dạng suy dinh dưỡng quan trọng.

2. 10 dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng cha mẹ cần lưu ý

Tùy thuộc vào loại và mức độ, dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng có thể rất đa dạng, từ thấp bé, gầy gò cho đến béo phì. Suy dinh dưỡng làm suy giảm hệ miễn dịch và ảnh hưởng xấu đến mọi cơ quan trong cơ thể, thậm chí tác động đến tâm lý, gây lo lắng, trầm cảm và thay đổi tâm trạng.

2.1. Dấu hiệu vật lý và phát triển thể chất

– Trẻ bị chững lại hoặc không đạt được sự gia tăng cần thiết về cả cân nặng lẫn chiều cao.

– Chậm phát triển vận động (chậm lật, bò, đi).

– Cơ thể mất cân đối, thấp còi hoặc nhẹ cân.

– Chân tay mềm nhão.

– Da và tóc khô: Da dẻ xấu, nhợt nhạt, xanh xao, tóc rụng nhiều, xơ xác.

– Bụng chướng to

– Chậm lành vết thương.

2.2. Dấu hiệu tâm lý, cảm xúc và chức năng cơ thể

– Chán ăn, biếng ăn.

– Mệt mỏi, cáu gắt, quấy khóc, kém linh hoạt.

– Khó tập trung.

– Trầm cảm, lo âu.

– Dễ bị tái phát tiêu chảy (rối loạn tiêu hóa).

3. Phân loại mức độ suy dinh dưỡng: 3 cấp độ nguy hiểm cần can thiệp

Dựa trên chỉ số cân nặng hoặc chiều cao so với tiêu chuẩn, suy dinh dưỡng được phân loại thành 3 độ, giúp xác định phác đồ điều trị phù hợp.

3.1. Trẻ suy dinh dưỡng độ 1 (Nhẹ)

– Cân nặng hoặc chiều cao < -2 SD (Độ lệch chuẩn), đạt 70 – 90% cân nặng tiêu chuẩn.

– Các vấn đề như biếng ăn hay rối loạn tiêu hóa ít khi xảy ra ở mức độ này. Lớp mỡ dưới bụng mỏng.

3.2. Trẻ suy dinh dưỡng độ 2 (Trung bình)

– Cân nặng hoặc chiều cao < -3 SD, đạt 60 – 70% cân nặng tiêu chuẩn.

– Có các vấn đề rối loạn tiêu hóa theo đợt, hơi biếng ăn, chậm tăng cân. Mất mỡ dưới da ở vùng bụng, mông và chi.

3.3. Trẻ suy dinh dưỡng độ 3 (Nặng)

– Cân nặng hoặc chiều cao < -4 SD, đạt < 60% cân nặng tiêu chuẩn.

– Tình trạng suy dinh dưỡng gây ra các tác động tiêu cực và nguy hiểm lên nhiều hệ thống cơ quan trong cơ thể.

Trẻ nên được đưa đến bệnh viện nếu có các dấu hiệu: Chững cân/chậm tăng cân kéo dài, thấp còi/nhẹ cân, thừa cân/béo phì, biếng ăn nặng, da dẻ xấu/nhợt nhạt, tóc rụng nhiều, rối loạn tiêu hóa, hoặc vận động chậm chạp.

4. 6 nguyên nhân gây ra suy dinh dưỡng ở trẻ em

Có nhiều nguyên nhân phức tạp dẫn đến tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng, bao gồm cả yếu tố gia đình, xã hội và bệnh lý.

– Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Cho trẻ bú sữa mẹ hay ăn dặm sai cách, lựa chọn thực phẩm chưa phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, hoặc kiêng khem quá mức.

– Ngừng bú mẹ quá sớm hoặc ăn bổ sung quá muộn: Duy trì bú mẹ hoàn toàn quá lâu có thể không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng khi trẻ lớn hơn. Ngược lại, cho trẻ ăn bổ sung trước 6 tháng tuổi có thể làm giảm bú mẹ, tăng nguy cơ thiếu kháng thể, và hệ tiêu hóa non nớt dễ bị dị ứng.

– Mắc các bệnh lý đường tiêu hóa, nhiễm khuẩn, ký sinh trùng: Các bệnh này gây rối loạn tiêu hóa, biếng ăn và kém hấp thu dưỡng chất. Việc dùng kháng sinh cũng ảnh hưởng đến lợi khuẩn, làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng.

– Trẻ mắc bệnh thường xuyên và kéo dài: Các bệnh lý hô hấp, cảm lạnh, cảm cúm… tái nhiễm nhiều lần khiến trẻ tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.

– Các yếu tố bẩm sinh như sinh non, tình trạng suy dinh dưỡng từ trong bào thai, hoặc các dị tật cấu trúc (ví dụ: sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh) làm tăng đáng kể nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng.

– Trẻ biếng ăn: Do bệnh lý, không hợp khẩu vị hoặc các vấn đề tâm lý, gây giảm lượng thức ăn và khả năng hấp thu.

5. Suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?

Thiếu hụt hoặc mất cân bằng dinh dưỡng gây ra những tổn thương nghiêm trọng và có thể kéo dài.

– Sức khỏe tổng thể: Hệ miễn dịch suy giảm, trẻ dễ mắc bệnh, nhiễm trùng và chậm hồi phục hơn. Vòng luẩn quẩn bệnh tật – biếng ăn – suy dinh dưỡng ngày càng trầm trọng.

– Tổn thương vĩnh viễn: Suy dinh dưỡng nghiêm trọng có thể gây tổn thương lâu dài và không thể khắc phục được ngay cả khi đã được điều trị thành công (ví dụ: mù lòa do thiếu Vitamin A, mềm xương do thiếu Vitamin D, chậm phát triển thể chất).

– Nguy cơ tử vong: Trong một số trường hợp, suy dinh dưỡng có thể gây tử vong ở trẻ.

Phụ huynh nên chủ động cho trẻ thăm khám dinh dưỡng định kỳ để điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp ngay từ sớm.

6. Cách phòng ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ em

Phòng ngừa là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng.

-Dinh dưỡng thai kỳ và tiêm phòng: Chú ý dinh dưỡng khi mang thai, tiêm phòng đầy đủ và khám thai định kỳ để điều chỉnh chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng phù hợp.

– Nuôi con bằng sữa mẹ: Cho trẻ sơ sinh và nhũ nhi bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời để cung cấp dinh dưỡng và kháng thể lý tưởng.

– Ăn dặm khoa học: Bắt đầu ăn dặm từ khoảng $6$ tháng tuổi, chọn thực phẩm dễ tiêu hóa, cân bằng dinh dưỡng, và chia nhỏ bữa ăn.

– Cân bằng chế độ ăn hàng ngày: Đảm bảo cung cấp đủ 4 nhóm dinh dưỡng (chất đạm, béo, bột đường, vitamin và khoáng chất). Đảm bảo khẩu phần ăn hàng ngày nhiều rau xanh và các loại quả mọng/quả tươi.

– Thói quen sinh hoạt lành mạnh: Ngủ đủ giấc, rửa tay thường xuyên, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tẩy giun định kỳ, và theo dõi cân nặng thường xuyên.

– Thăm khám định kỳ và bổ sung: Cho trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ sử dụng các thực phẩm bổ sung dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất.

Nhận biết sớm biểu hiện của trẻ bị suy dinh dưỡng là bước quan trọng giúp cha mẹ kịp thời can thiệp, tránh để tình trạng kéo dài gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của con. Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm tăng cân, mệt mỏi, biếng ăn hoặc gầy yếu hơn so với chuẩn, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ thăm khám và tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp. Sự quan tâm, theo dõi sát sao và điều chỉnh khoa học chính là chìa khóa giúp trẻ sớm lấy lại sức khỏe và phát triển toàn diện.