Tuyến giáp là một bộ phận nhỏ nằm ở vùng cổ trước, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết quá trình trao đổi chất của cơ thể thông qua việc sản xuất hormone tuyến giáp. Tuy nhiên, các bất thường ở tuyến giáp, đặc biệt là sự xuất hiện của khối u, luôn là mối lo ngại lớn đối với nhiều người. Trong đó, việc phân biệt giữa khối u tuyến giáp lành tính và ung thư tuyến giáp không chỉ giúp người bệnh tránh được tâm lý hoang mang mà còn là yếu tố then chốt để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, kịp thời và hiệu quả.

1. Tổng quan về khối u tuyến giáp

Khối u tuyến giáp là sự xuất hiện bất thường của một hay nhiều khối mô tại tuyến giáp. Đây có thể là những khối u lành tính không gây nguy hiểm nếu được theo dõi và điều trị đúng cách, nhưng cũng có thể là những khối u ác tính – tức ung thư tuyến giáp – có nguy cơ đe dọa đến tính mạng nếu không được phát hiện sớm.

1.1 Bản chất của khối u tuyến giáp

Phần lớn các khối u tuyến giáp được phát hiện trong quá trình khám sức khỏe định kỳ hoặc khi người bệnh cảm thấy có khối lạ ở cổ. Những khối u này có thể chia thành hai nhóm chính là u lành và u ác. U lành thường không phát triển nhanh, không xâm lấn các mô xung quanh và hiếm khi di căn. Ngược lại, ung thư tuyến giáp là khối u ác tính, có khả năng xâm nhập vào các cơ quan khác và gây tổn thương nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời.

U lành tuyến giáp phổ biến hơn rất nhiều so với ung thư. Theo các thống kê y khoa, có đến hơn 90% các khối u tuyến giáp được chẩn đoán là lành tính. Tuy nhiên, sự tương đồng về biểu hiện lâm sàng giữa hai loại này khiến cho việc phân biệt trở nên khó khăn nếu chỉ dựa vào cảm quan.

1.2 Những yếu tố nguy cơ hình thành khối u tuyến giáp

Mặc dù nguyên nhân cụ thể gây ra khối u tuyến giáp chưa được xác định rõ ràng, nhiều yếu tố đã được ghi nhận có liên quan đến nguy cơ xuất hiện khối u. Trong đó, việc thiếu hụt iốt, di truyền, tiếp xúc với phóng xạ, rối loạn nội tiết tố hoặc mắc các bệnh lý tự miễn như viêm tuyến giáp Hashimoto là những yếu tố đáng chú ý. Điều quan trọng là cả khối u lành và u ác tính đều có thể bắt nguồn từ các yếu tố này, vì vậy việc tầm soát định kỳ là điều không thể xem nhẹ.

Có nhiều yếu tố nguy cơ liên quan đến xuất hiện u tuyến giáp

2. Phân biệt u lành tuyến giáp và ung thư tuyến giáp qua triệu chứng và chẩn đoán

Phân biệt giữa hai loại khối u tuyến giáp cần dựa vào nhiều yếu tố, bao gồm triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm hình ảnh và kết quả sinh thiết mô học. Dưới đây là các tiêu chí giúp làm rõ sự khác biệt giữa khối u lành và ung thư tuyến giáp.

2.1 Phân biệt dựa trên triệu chứng biểu hiện trên lâm sàng

Cả u lành và ung thư tuyến giáp đều có thể biểu hiện bằng sự xuất hiện của một khối tại vùng cổ trước, có thể sờ thấy khi nuốt hoặc trong tư thế ngửa cổ. Tuy nhiên, u lành tuyến giáp thường có kích thước nhỏ, bề mặt trơn láng, không đau và di động theo nhịp nuốt. Người bệnh thường không có cảm giác khó chịu rõ rệt, trừ khi khối u phát triển lớn gây chèn ép.

Ngược lại, ung thư tuyến giáp có xu hướng phát triển nhanh chóng, khối u có thể cứng, bờ không đều, ít di động và có khả năng gây ra đau cổ, khàn giọng, khó nuốt, thậm chí khó thở nếu đã lan rộng. Ngoài ra, người bệnh có thể kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân, nổi hạch ở cổ hoặc cảm giác mệt mỏi kéo dài.

Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh rằng không phải lúc nào triệu chứng cũng rõ ràng. Có nhiều trường hợp ung thư tuyến giáp không biểu hiện triệu chứng đặc hiệu nào ở giai đoạn đầu, điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chẩn đoán chính xác bằng các phương pháp cận lâm sàng.

2.2 Các phương pháp chẩn đoán giúp xác định bản chất khối u tuyến giáp

Để phân biệt chính xác giữa khối u lành tuyến giáp và ung thư tuyến giáp, các bác sĩ thường chỉ định thực hiện siêu âm tuyến giáp – đây là phương pháp hình ảnh học đầu tay giúp đánh giá kích thước, tính chất và mức độ nguy cơ ác tính của khối u. Các đặc điểm như khối u có vi vôi hóa, bờ không đều, tăng sinh mạch máu trung tâm, hình dạng cao hơn rộng… có thể gợi ý nguy cơ ung thư.

Sau siêu âm, chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA) sẽ được thực hiện để lấy mẫu mô từ khối u xét nghiệm. Đây là phương pháp quan trọng và có giá trị cao trong việc xác định khối u tuyến giáp là lành hay ác tính.

Siêu âm tuyến giáp là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh rất hiệu quả để phát hiện và đánh giá các u (nốt giáp) trong tuyến giáp

Ngoài ra, các xét nghiệm bổ sung như định lượng hormone tuyến giáp (TSH, FT4), xét nghiệm kháng thể tuyến giáp, chụp cắt lớp vi tính hoặc MRI có thể được sử dụng trong những trường hợp phức tạp hoặc cần đánh giá khi u lan rộng.

3. Hướng xử trí khi phát hiện u tuyến giáp

Sau khi phân biệt rõ bản chất khối u, việc lựa chọn phương pháp điều trị là bước quyết định. Mỗi loại khối u sẽ có hướng xử trí khác nhau, đòi hỏi bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc ung bướu đánh giá kỹ lưỡng.

3.1 Theo dõi hoặc can thiệp với khối u lành tuyến giáp

Đối với các u lành tuyến giáp nhỏ, không gây triệu chứng và không ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, bệnh nhân có thể được chỉ định theo dõi định kỳ bằng siêu âm mỗi 6–12 tháng. Nếu khối u tăng kích thước hoặc bắt đầu gây chèn ép, việc can thiệp phẫu thuật hoặc điều trị nội khoa có thể được cân nhắc.

Một số phương pháp điều trị u lành như đốt sóng cao tần (RFA), hoặc mổ bóc u có thể được áp dụng tùy thuộc vào vị trí, kích thước và nguyện vọng của người bệnh.

Đốt u lành tuyến giáp bằng sóng cao tần RFA mở ra cơ hội điều trị hạn chế xâm lấn không mổ, không đau cho người bệnh

3.2 Điều trị ung thư tuyến giáp theo từng giai đoạn

Trong khi đó, nếu được xác định là ung thư tuyến giáp, việc điều trị cần được tiến hành càng sớm càng tốt để tăng khả năng khỏi bệnh và giảm nguy cơ tái phát. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm phẫu thuật cắt tuyến giáp (toàn phần hoặc bán phần), điều trị iod phóng xạ và sử dụng hormone thay thế.

Tiên lượng của bệnh nhân ung thư tuyến giáp tương đối khả quan nếu được phát hiện sớm, đặc biệt là các thể biệt hóa cao như thể nhú hoặc thể nang. Tuy nhiên, các thể ung thư không biệt hóa hoặc di căn xa có tiên lượng xấu hơn, yêu cầu sự theo dõi sát sao và điều trị tích cực.

Khối u tuyến giáp là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với ung thư. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa u lành tuyến giáp và ung thư tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý sức khỏe, giảm thiểu lo lắng không cần thiết và đưa ra hướng điều trị chính xác. Người bệnh khi phát hiện có khối u ở cổ nên đến cơ sở y tế chuyên khoa nội tiết hoặc ung bướu để được thăm khám, chẩn đoán bằng các phương pháp hiện đại, từ đó xác định đúng bản chất và có phương án điều trị hiệu quả, an toàn.