Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến ở người lớn, xảy ra khi dịch vị dạ dày (acid) trào ngược lên thực quản. Tình trạng này có thể dẫn đến các triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc nhận diện sớm triệu chứng trào ngược dạ dày là vô cùng quan trọng để ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những triệu chứng trào ngược dạ dày ở người lớn thường gặp, cũng như những yếu tố nguy cơ và cách chẩn đoán, điều trị hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược dạ dày
1.1 Ợ nóng (heartburn) – Triệu chứng trào ngược dạ dày ở người lớn điển hình
Ợ nóng là triệu chứng điển hình và phổ biến nhất của trào ngược dạ dày. Đây là cảm giác nóng, bỏng rát từ vùng thượng vị (phần trên của dạ dày) lan lên ngực và đôi khi lên cả cổ họng. Cảm giác này thường xuất hiện sau khi ăn, đặc biệt khi ăn quá nhiều, ăn đồ cay, nóng, hoặc khi nằm xuống ngay sau bữa ăn. Ợ nóng thường xuất hiện vào ban đêm hoặc khi người bệnh nằm nghiêng.
Ợ nóng, ợ hơi, ợ chua là những triệu chứng trào ngược dạ dày điển hình ở người lớn.
1.2 Ợ hơi, ợ chua
Ợ hơi và ợ chua là triệu chứng khác của trào ngược dạ dày. Ợ hơi xảy ra do lượng khí trong dạ dày tăng lên khi acid dạ dày trào ngược. Ợ chua thường đi kèm với vị chua, đắng trong miệng, do acid dạ dày trào ngược lên họng. Đặc biệt, tình trạng này thường xuất hiện sau các bữa ăn lớn hoặc khi nằm ngay sau ăn.
1.3 Đau tức ngực
Cơn đau tức ngực có thể xuất hiện do acid dạ dày gây kích thích thực quản. Nhiều người có thể nhầm lẫn triệu chứng này với đau tim, vì vị trí đau khá giống nhau. Tuy nhiên, đau tức ngực do trào ngược dạ dày thường không đi kèm với các dấu hiệu khác của bệnh tim mạch như khó thở, mệt mỏi hoặc đau lan ra tay.
1.4 Khó nuốt
Khó nuốt (dysphagia) là một triệu chứng ít gặp hơn nhưng vẫn có thể xuất hiện ở những người bị trào ngược dạ dày lâu ngày. Khi acid trào ngược thường xuyên, lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương, gây viêm và sẹo, từ đó làm hẹp lòng thực quản. Kết quả là, người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn, đặc biệt là những loại thức ăn đặc.
1.5 Khàn tiếng và ho kéo dài
Trào ngược dạ dày không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn có thể ảnh hưởng đến thanh quản và phổi. Acid dạ dày trào ngược lên thực quản và họng có thể làm kích thích dây thanh quản, gây ra triệu chứng khàn tiếng, ho kéo dài và cảm giác như có dị vật trong họng. Những triệu chứng này thường xuất hiện vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau bữa ăn.
2. Triệu chứng trào ngược dạ dày ở người lớn ít gặp hoặc không điển hình
Bên cạnh những triệu chứng điển hình như đã kể trên, trào ngược dạ dày cũng có thể gây ra những triệu chứng ít gặp hơn, hoặc có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác.
2.1. Cảm giác nghẹn trong cổ họng
Một số người bị trào ngược dạ dày có thể cảm thấy như có một cục nghẹn ở trong cổ họng, dù không ăn uống. Triệu chứng này thường xuất hiện nhiều hơn khi acid dạ dày trào lên gây viêm nhiễm niêm mạc họng và thực quản.
2.2. Đau tai – Triệu chứng trào ngược dạ dày ở người lớn ít xuất hiện nhưng cần lưu tâm
Trong một số trường hợp hiếm hoi, acid dạ dày trào ngược lên cao và tác động tới hệ thống dẫn truyền thần kinh xung quanh tai, gây ra đau tai. Mặc dù đau tai không phải là triệu chứng thường gặp, nhưng nếu xuất hiện cùng với các triệu chứng tiêu hóa khác thì khả năng bị trào ngược dạ dày là không thể loại trừ.
Đau tai là một triệu chứng trào ngược hiếm gặp, dễ bị bỏ qua.
2.3. Hơi thở hôi
Hơi thở có mùi hôi có thể là hậu quả của việc acid và thức ăn từ dạ dày trào ngược lên miệng. Nếu acid dạ dày trào ngược lâu ngày, nó có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản và khoang miệng, từ đó gây ra mùi hôi khó chịu. Đây cũng là triệu chứng mà nhiều người bị trào ngược không nhận ra hoặc cho rằng liên quan đến các vấn đề về răng miệng.
3. Các yếu tố nguy cơ gây trào ngược dạ dày
Việc nhận diện triệu chứng trào ngược dạ dày cần đi kèm với hiểu biết về các yếu tố nguy cơ gây bệnh. Dưới đây là những yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ mắc trào ngược dạ dày:
– Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn quá nhiều thức ăn cay, nóng, chua và giàu chất béo, uống các loại nước có gas, rượu bia và caffein.
– Thói quen sinh hoạt không hợp lý: Ăn quá no, ăn đêm muộn hoặc nằm ngay sau khi ăn, ít vận động sau bữa ăn, thừa cân, béo phì và stress.
– Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như aspirin, ibuprofen, thuốc chống viêm không steroid, kháng sinh, thuốc giãn cơ có thể gây kích thích tăng tiết acid dạ dày hoặc làm yếu cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến trào ngược dạ dày.
– Bệnh lý kèm theo: Một số bệnh lý như tiểu đường, thoát vị hoành, và suy giáp cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc trào ngược dạ dày.
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:
– Viêm thực quản: Do acid dạ dày trào ngược liên tục làm tổn thương niêm mạc thực quản, gây ra viêm nhiễm. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể dẫn đến loét thực quản.
– Barrett thực quản: Đây là một biến chứng nghiêm trọng khi các tế bào lót thực quản bị thay đổi, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
– Hẹp thực quản: Acid dạ dày có thể gây ra viêm nhiễm và hình thành sẹo trong thực quản, làm hẹp lòng thực quản và gây khó nuốt.
4. Phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) ở người lớn thường dựa trên các triệu chứng, thăm khám lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng, cụ thể:
4.1 Khai thác, đánh giá các triệu chứng lâm sàng
– Triệu chứng chính: Ợ nóng (cảm giác nóng rát sau xương ức), ợ chua (dòng acid từ dạ dày trào lên họng), đau ngực, cảm giác khó tiêu.
– Triệu chứng phụ: Ho khan, khàn tiếng, cảm giác vướng ở họng, khó nuốt hoặc đau khi nuốt, buồn nôn, nôn.
Bác sĩ sẽ khai thác các triệu chứng kể trên, kết hợp với hỏi bệnh sử và thăm khám trực tiếp để chỉ định các bước khám tiếp theo.
4.2 Thử nghiệm điều trị
Trong một số trường hợp các bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thử dùng thuốc ức chế tiết acid (thuốc ức chế bơm proton – PPI) trong khoảng 4 – 8 tuần. Nếu các triệu chứng cải thiện sau khi dùng thuốc, khả năng cao bệnh nhân bị GERD.
4.3 Các biện pháp chẩn đoán cận lâm sàng
Dựa vào kết quả thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể đưa ra chỉ định các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng phù hợp, bao gồm:
– Nội soi dạ dày – thực quản
Nội soi là phương pháp quan trọng để đánh giá mức độ tổn thương ở thực quản và loại trừ các bệnh lý khác. Nội soi cho phép quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày để tìm các dấu hiệu viêm, loét hoặc biến chứng của trào ngược.
– Đo pH thực quản 24 giờ
Đây là kỹ thuật chuyên sâu giúp đo lường mức độ acid trào ngược lên thực quản trong 24 giờ. Kỹ thuật này thường được chỉ định khi triệu chứng của bệnh nhân không điển hình hoặc không đáp ứng với thuốc.
– Đo áp lực thực quản
Phương pháp này giúp đo áp lực và vận động của cơ vòng thực quản, đặc biệt giúp đánh giá chức năng cơ thắt dưới thực quản, một trong những nguyên nhân gây trào ngược.
– X-quang thực quản với barium
Phương pháp chụp X-quang ít được sử dụng trong trường hợp này nhưng có thể giúp phát hiện các vấn đề cấu trúc như thoát vị hoành – yếu tố có thể gây trào ngược.
– Các xét nghiệm bổ sung
Bao gồm các xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm hơi thở để kiểm tra vi khuẩn Helicobacter pylori. Đây là một yếu tố làm tăng nguy cơ loét dạ dày và có thể gây ra triệu chứng tương tự GERD.
Tại Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc, các phương pháp trên được chỉ định một cách linh hoạt bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm tùy vào từng trường hợp. Các phương pháp chẩn đoán hiện đại được cập nhật liên tục, trong đó kỹ thuật đo pH thực quản 24 giờ và đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM) được ứng dụng với hệ thống thiết bị nhập khẩu từ Mỹ, máy chụp X-quang thế hệ mới, các công nghệ nội soi tân tiến… góp phần quan trọng vào quá trình chẩn đoán và điều trị.
Trào ngược dạ dày ở người lớn được chẩn đoán dựa vào quá trình khai thác triệu chứng và thực hiện khám lâm sàng, cận lâm sàng.
5. Phương pháp điều trị
Việc điều trị trào ngược dạ dày bao gồm các phương pháp:
– Thay đổi lối sống: Gồm điều chỉnh chế độ ăn uống, hạn chế ăn đêm, giảm cân nếu thừa cân…
– Sử dụng thuốc: Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân sử dụng các loại thuốc kháng acid, thuốc ức chế bơm proton (PPI) hoặc thuốc đối kháng histamine-2 để giảm tiết acid dạ dày và giảm triệu chứng.
– Phẫu thuật: Dùng khi các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả, hoặc bệnh nhân bị biến chứng nghiêm trọng như Barrett thực quản.
Nhận diện triệu chứng trào ngược dạ dày ở người lớn là bước quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả. Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào như ợ nóng, ợ chua, khó nuố hoặc khàn tiếng kéo dài, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán kịp thời. Việc thay đổi lối sống, chế độ ăn uống hợp lý kết hợp với các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn chặn biến chứng do trào ngược dạ dày gây ra.
