Hiểu rõ về tuyến giáp giải phẫu giúp nhận biết cũng như điều trị sớm các bệnh lý tuyến giáp. Các vấn đề như bướu giáp, tiểu đường tuyến giáp, hay các tình trạng tự miễn nhiễm tuyến giáp đều có thể tác động đến sức khỏe tổng thể và cần thăm khám ngay lập tức để tránh những hậu quả xấu cho sức khỏe.
Menu xem nhanh:
1. Tổng quan về tuyến giáp giải phẫu
1.1. Tuyến giáp là gì?
Tuyến giáp là bộ phận nằm ở phía trước cổ, trên khí quản và dưới thanh quản. Tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong điều hòa hệ thống nội tiết. Với trọng lượng khoảng 10 – 20g, hình dạng tuyến giống như một con bướm, bao gồm hai thùy nằm ở phía trước sụn giáp, gần khí quản, hầu. Những thùy này liên kết bởi eo tuyến giáp, tạo nên cấu trúc linh hoạt cho tuyến, cho phép nó di chuyển khi nuốt.
1.1. Tuyến giáp giải phẫu từ khi hình thành
Trong giai đoạn phôi thai, mầm tuyến giáp bắt đầu hình thành từ tuần lễ thứ 3, xuất phát từ sự tăng sinh của biểu mô nội bì tại vị trí tương ứng với lỗ tịt ở gốc lưỡi ở người lớn. Mầm tuyến giáp sau đó đi xuống theo đường giữa cổ, tạo thành ống giáp lưỡi, đi qua xương móng và khí quản để đến sụn giáp, sau đó phát triển thành tuyến giáp. Bộ phận này bao gồm hai thùy nối nhau bằng eo giáp, nằm dưới sụn nhẫn. Phần trên của ống giáp lưỡi sẽ thoái hoá và biến mất vào tuần lễ thứ 6.
Từ tuần lễ thứ 9, xuất hiện các dải hoặc đám tế bào nang giáp. Sang tuần lễ thứ 10, lòng nang bắt đầu xuất hiện. Đến tuần lễ thứ 14, tuyến giáp đã bao gồm các nang giáp hoàn chỉnh với chất keo trong lòng nang. Đối với người trưởng thành, tuyến giáp có cân nặng khoảng 15-35 gram. Tuyến nội tiết này cấu tạo bởi các nang giáp hình cầu đường kính 200 Nm. Các tế bào nang sản xuất hormone thyroglobulin T3, T4 dưới sự kiểm soát của TSH (thyroid-stimulating hormone, còn gọi là thyrotropin) từ tuyến yên và TRH (thyroid hormone-releasing hormone) từ vùng dưới đồi.
Ngoài ra nang giáp còn chứa các tế bào thần kinh nội tiết, được biết đến là tế bào C giúp sản xuất calcitonin. Các tế bào này có nguồn gốc từ mào thần kinh đến tuyến giáp thông qua trung gian của thể mang cuối (ultimobranchial body).
Hình ảnh tuyến giáp giải phẫu
1.2. Cấu tạo tuyến giáp
Tuyến giáp có cấu trúc tương tự như hình dạng của một con bướm. Tuyến này được hình thành bởi hai thùy quấn quanh khí quản và kết nối với nhau thông qua eo tuyến giáp. Chức năng chính của tuyến giáp là sản xuất cũng như lưu trữ các hormone tuyến giáp.
Biểu mô của tuyến giáp tạo ra các nang chứa chất keo, là một loại kho chứa giàu protein và các nguyên liệu cần thiết cho quá trình sản xuất hormone tuyến giáp. Các nang có kích thước dao động từ 0,02-0,3mm và có hình dạng lập phương hoặc hình trụ. Trong không gian trống giữa các nang, có thể thấy các tế bào cận nang. Các tế bào này có nhiệm vụ tiết ra calcitonin, một hormone tham gia vào quá trình điều hòa chuyển hóa canxi trong cơ thể. Điều này làm cho tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong sự cân bằng canxi và phosphorus trong máu và duy trì sự ổn định của hệ thống nước và khoáng chất trong cơ thể.
1.2. Bệnh lý tuyến giáp giải phẫu
Bệnh lý tuyến giáp thường biểu hiện dưới nhiều hình thức, từ tình trạng phình to của tuyến giáp đến việc xuất hiện các cục hoặc khối u. Điều này có thể xảy ra đối với cả hai thùy hoặc không đối xứng, tạo ra một hoặc nhiều cục trong tuyến giáp, thậm chí là khối u xâm lấn vào mô xung quanh. Chức năng tuyến giáp có thể duy trì bình thường (được gọi là bình giáp), hoặc có thể trải qua tình trạng tăng hoặc giảm hoạt động (cường giáp và nhược giáp).
Bệnh lý tuyến giáp là một vấn đề phổ biến, có thể thấy một khối u trong tuyến giáp ở khoảng 6,4% phụ nữ và 1,5% nam giới. Tỉ lệ này tăng lên gấp 5-10 lần khi sử dụng siêu âm hoặc sinh thiết. Nghiên cứu cụ thể bằng phẫu thuật đã chỉ ra rằng 42-77% là tình trạng tăng sản, 15-40% là u lành tính và 8-17% là ung thư.
Các phương pháp chẩn đoán bao gồm định lượng TSH, T3, T4 trong máu, siêu âm tuyến giáp, sinh thiết FNA (FNA: fine needle aspiration cytology). Phương pháp FNA được đánh giá cao vì tính an toàn, dễ thực hiện, chi phí thấp cùng với độ chính xác cao (độ nhạy trên 95%, độ đặc hiệu 99%).
2. Các bệnh lý tuyến giáp
2.1. Suy giáp
Suy giáp thường xuất phát từ viêm tuyến giáp, đặc biệt là viêm tuyến giáp Hashimoto, khi hệ miễn dịch tấn công tuyến giáp. Viêm tuyến giáp kích thích tuyến yên sản xuất hormone TSH, dẫn đến tăng kích thước của tuyến giáp, hay còn gọi là bướu giáp.
Các biểu hiện chính của bệnh suy giáp:
– Mệt mỏi, lờ đờ.
– Ăn uống kém.
– Tăng cân.
– Rối loạn kinh nguyệt.
– Suy giảm ham muốn tình dục.
– Táo bón.
– Dễ nhiễm lạnh.
– Cơ bắp nhức mỏi.
– Phù xung quanh mắt.
– Rụng tóc nhiều.
Suy giáp gây triệu chứng khó chịu
2.2. Basedow
Basedow là bệnh cường giáp, xảy ra do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công tuyến giáp, kích thích sản xuất quá mức hormone giáp. Đây là một trong những bệnh lý phổ biến của tuyến giáp và thường gặp ở phụ nữ, thường xuất hiện ở độ tuổi từ 20 đến 40.
Triệu chứng chính của Basedow:
– Sụt cân.
– Lo lắng, run rẩy.
– Ra nhiều mồ hôi.
– Tim đập nhanh.
– Nóng trong người.
– Thay đổi kinh nguyệt.
– Tăng nhu động ruột.
– Khó ngủ, mất ngủ.
– Dễ cáu kỉnh.
– Yếu cơ.
– Lồi mắt (một số trường hợp).
2.3. Bướu lành tuyến giáp
Bướu lành tuyến giáp là một trạng thái phình to của tuyến giáp. Giảm iod trong cơ thể có thể khiến tuyến giáp tăng kích thước để sản xuất đủ hormone, dẫn đến tình trạng bướu. Việc tiêu thụ quá mức thực phẩm như bắp cải, củ cải, su hào, đậu nành có thể ảnh hưởng đến tuyến giáp, gây phì đại tuyến giáp đồng thời tăng nguy cơ bướu giáp.
Một số triệu chứng của bướu lành tuyến giáp có thể kể đến:
– Cổ phình to.
– U cục xung quanh cổ.
– Ho nhiều, khó thở, khó nuốt.
Hình ảnh bệnh bướu lành tuyến giáp
2.4. Ung thư tuyến giáp
Ung thư tuyến giáp còn được biết đến là K tuyến giáp. Đây là một dạng ung thư phát triển từ các tế bào tuyến giáp, tạo thành các khối u ác tính trong vùng mô này. K giáp là một căn bệnh phổ biến, chiếm đến hơn 90% trong tổng số các loại ung thư nội tiết.
Tính chất nguy hiểm của ung thư tuyến giáp được thể hiện qua thống kê đáng lo ngại. Tỉ lệ mắc bệnh ở phụ nữ giới cao gấp hơn 3 lần so với nam giới. Theo các số liệu từ tổ chức Globocan, mỗi năm trên toàn cầu có hơn 160.000 trường hợp mới mắc ung thư tuyến giáp, đứng ở vị trí thứ 9 trong danh sách các loại ung thư ở nữ giới. Trong khi đó, số ca mắc bệnh được ghi nhận ở nam giới là khoảng 50.000 trường hợp mỗi năm.
Triệu chứng của ung thư tuyến giáp thường âm thầm, không rõ rệt nhưng một số trường hợp có thể xuất hiện:
– Khối u trước cổ.
– Khó thở.
– Khàn tiếng.
– Hạch ở cổ.
– Nổi mồ hôi, chịu nhiệt kém.
– Tính tình thay đổi.
– Sụt cân nhanh.
– Mất ngủ, căng thẳng.
– Yếu chân tay, run rẩy.
Qua bài viết trên ,chúng ta có thể thấy việc tìm hiểu về tuyến giáp giải phẫu và nhận thức về các vấn đề sức khỏe liên quan đến tuyến giáp giúp mọi người có thể đưa ra quyết định điều trị phù hợp. Điều này giúp duy trì sức khỏe nội tiết tố ổn định và ngăn chặn các vấn đề sức khỏe tuyến giáp.
