Ngày nay, sự phát triển công nghệ đã cho ra đời nhiều kỹ thuật y học tiên tiến hiện đại. Trong đó, sự ra đời của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh đã đem lại giá trị vô cùng quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh. Đặc biệt, trong vài năm gần đây, kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính có thuốc cản quang – chụp CT có thuốc cản quang đang được ứng dụng rộng rãi và đem lại hiệu quả cao. Hãy cùng tìm hiểu về tổng quan về kỹ thuật này.
Máy chụp vi tính cắt lớp hiện đại
Menu xem nhanh:
1.Chụp cắt lớp vi tính
1.1 Chụp cắt lớp vi tính là gì?
Chụp cắt lớp vi tính, còn gọi là chụp CT hoặc CT Scan, viết tắt của từ Computed Tomography Scan. Đây là kỹ thuật sử dụng máy tính và máy X quang xoay chiều để tạo (chiếu lại) hình ảnh mặt cắt các phần của cơ thể. Các hình ảnh này cung cấp thông tin chi tiết hơn chụp X quang thông thường. Chúng có thể cho hình ảnh về mô mềm, mạch máu, xương trên hầu hết các phần của cơ thể.
1.2 Chụp CT quan sát được gì?
Chụp CT có thể được dùng để quan sát các cơ quan của cơ thể. Ví dụ: đầu, vai, tủy sống, tim, bụng, gối, ngực …
Trong quá trình chụp CT, người bệnh sẽ được nằm trong khung máy chụp. Khi đó, máy sẽ xoay và thực hiện sóng X từ các góc độ khác nhau. Các hình ảnh được gửi tới một máy tính, nơi tập hợp các hình ảnh cắt dọc hoặc mặt cắt ngang của cơ thể. Từ các hình ảnh đó, ta cũng có thể xây dựng hình ảnh 3-D của 1 vùng của cơ thể.
Chụp CT được ứng dụng phổ biến, nhưng chỉ phù hợp để chẩn đoán một số bệnh và có giá trị trong một số tổn thương nhất định. Công nghệ hình ảnh này có thể giúp của bạn:
– Chẩn đoán sự chuyển hóa của cơ (ví dụ loạn dưỡng cơ), cấu trúc của xương (ví dụ gãy xương).
– Xác định vị trí cả ổ áp xe và các khối u (bao gồm cả ung thư).
– Nghiên cứu về mạch máu và các cấu trúc bên trong
– Tiếp cận với các tổn thương lân cận, bao gồm cả sự chảy máu trong và ngoài tổn thương.
– Chỉ dẫn kỹ thuật, hỗ trợ phẫu thuật
– Theo dõi hiệu quả điều trị của một số trường hợp bệnh nhất định. Bao gồm cả ung thư và bệnh lý tim mạch.
Chụp CT thì ít xâm lấn và có thể được tiến hành nhanh chóng.
2. Chụp CT có tiêm thuốc cản quang
2.1. Chụp CT có thuốc cản quang là gì?
Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính ổ bụng
Chụp CT có thuốc cản quang là tắt của Contrast-Enhanced Compter Tomography, còn gọi là chụp CECT. Đây là loại kỹ thuật chụp CT mà trước khi chụp, bệnh nhân được sử dụng trước một loại thuốc có tính chất cản quang. Tức là, sau khi dùng thuốc, khi chụp, các thành phần của thuốc giúp làm sáng lên các cấu trúc hoặc tổn thương bắt được thuốc. Do đó, hình ảnh thu về được rõ nét hơn, giúp các bác sĩ phân biệt và phân tích dễ dàng hơn.
Các cơ quan thường được khảo sát bằng CECT gồm: gan, mật, tụy, lách, hệ tiết niệu, tử cung – buồng trứng, các bệnh lý hệ tiêu hóa. Ngoài ra, các trường hợp nghi ngờ có khối u, khối áp xe hoặc các bệnh lý mạch máu cũng cần được chụp CECT.
Các loại thuốc cản quang có thể được dùng theo nhiều đường vào. Ví dụ: đường uống, đường đặt hậu môn, đường tiêm tĩnh mạch, thậm chí có loại thuốc cản quang iod nội tủy. Việc lựa chọn chất cản quang phụ thuộc vào đường dùng, sự biệt hóa mô đích và chẩn đoán nghi ngờ.
2.2 Cần chuẩn bị gì khi chụp CECT?
Trước khi chụp CECT, cả bác sĩ và bệnh nhân đều cần được chuẩn bị cẩn thận, tỉ mỉ.
– Đối với bác sĩ: Các bác sĩ cần thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng để đưa ra chẩn đoán sơ bộ chính xác nhất có thể. Từ đó đưa ra chỉ định chụp phù hợp. Trước khi chụp CECT, cần kiểm tra kỹ lưỡng các chỉ số chức năng thận. Ngoài ra, các bác sĩ cần khai thác kỹ tiền sử phản ứng với thuốc cản quang và các thuốc hiện tại đang dùng của bệnh nhân.
– Đối với bệnh nhân: bệnh nhân cần tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ. Chụp CECT không đau, bệnh nhân nên thả lỏng tinh thần, giữ đúng tư thế nằm khi chụp.
2.3 Một số vấn đề cần lưu ý khi chụp CT có thuốc cản quang
Khi CECT người bệnh cần lưu ý những điều sau:
– Bệnh nhân có đang mang thai không? Đây là một chống chỉ định đối với chụp CECT do thuốc cản quang iod có thể qua nhau thai.
Thận trọng
– Có đang điều trị bệnh tuyến giáp không? Thuốc cản quang iod nên được tránh dùng trong vòng 2 tháng trước khi điều tri bằng iod 131. Dùng thuốc cản quang iod khi điều trị có thể gây cơn nhiễm độc giáp, mặc dù hiếm gặp.
Nên ngừng sử dụng metformin tại thời điểm tiêm thuốc cản quang và 48 giờ sau đó
– Có đang sử dụng thuốc metformin không? Khoảng 90% thuốc metformin hấp thụ được thải trừ qua thận trong vòng 24 giờ. Nguy cơ của sự tăng chuyển hóa acid với metformin trong liều điều trị hiếm gặp, nhưng tỷ lệ cao hơn với bệnh nhân có bệnh thận mạn đi kèm. Thuốc cản quang tiêm tĩnh mạch có thể gây ra ảnh hưởng tạm thời lên chức năng lọc của cầu thận. Do đó, có thể ảnh hưởng lên sự đào thải metformin. Tổ chức FDA của Mỹ khuyến cáo: nên ngừng sử dụng metformin tại thời điểm tiêm thuốc cản quang và 48 giờ sau đó. Chỉ sử dụng lại thuốc khi đánh giá lại chức năng thận thấy ổn định (dựa vào chỉ số creatinin).
– Có bệnh thận mãn tính không? Để đảm bảo việc chụp CECT an toàn, bệnh nhân cần đạt chỉ số creatinin phù hợp trong vòng ít nhất 1 tháng trước chụp. Sau khi chụp, bệnh nhân có bệnh thận mạn cần được đánh giá lại chỉ số creatinin huyết thanh.
Trước khi chụp cho bệnh nhân, bác sĩ điều trị cần liên hệ với bác sĩ chẩn đoán hình ảnh để nghiên cứu phương án thích hợp nhất cho bệnh nhân. Nhằm mục đich điều trị hiệu quả với chi phí và rủi ro thấp nhất cho bệnh nhân.
2.4. Một số vấn đề có thể gặp phải khi chụp CECT
Buồn nôn, nôn có thể là 1 trong những tác dụng phụ khi chụp CECT
Mức độ nhẹ:
– Tiêu hóa: buồn nôn, nôn.
– Thần kinh: đau đầu, chóng mặt, lo lắng, bồn chồn, run tay chân
– Hô hấp: ho, ngạt mũi
– Toàn thân: thay đổi vị giác, ớn lạnh, nổi mẩn đỏ, ngứa, xanh tím, vã mồ hôi, phù khu trú (thường ở mắt), sốt nhẹ
Mức độ trung bình:
– Tim mạch: tăng huyết áp, tụt huyết áp nhẹ, nhịp nhanh hoặc nhịp chậm.
– Hô hấp: co thắt phế quản, khò khè, khó thở, phù thanh quản.
– Toàn thân: Ban đỏ toàn thân hoặc lan tỏa.
Mức độ nặng:
– Ngừng tim phổi
– Loạn nhịp tim.
– Tụt huyết áp nặng
– Thần kinh: giảm ý thức, lơ mơ, không đáp ứng.
– Hô hấp: Phù thanh quản nặng, tiến triển nhanh.
Kết luận
Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang là một công cụ hữu dụng giúp các bác sĩ khảo sát chính xác hơn tổn thương các cơ quan. Ngày nay, kỹ thuật chụp đã có nhiều cải tiến giúp tối ưu hóa quá trình thực hiện cũng như thu thập dữ liệu. Hình ảnh xây dựng được ngày càng rõ nét. Điều này đã đem lại lợi ích rất lớn cho bệnh nhân, giúp bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị chính xác, phục hồi bệnh nhanh và cải thiện chất lượng cuộc sống.
