Đột quỵ nhồi máu não (hay còn gọi là đột quỵ thể thiếu máu lên não) chiếm tỷ lệ hầu hết trong các ca đột quỵ não hiện nay. Việc điều trị đột quỵ nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết được ưu tiên sử dụng trong thời gian vàng dưới 3-4,5 giờ. Cùng tìm hiểu về đột quỵ nhồi máu não và phương pháp điều trị đột quỵ nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết trong bài viết dưới đây.
Menu xem nhanh:
1. Đột quỵ nhồi máu não và nguyên nhân
Đột quỵ có hai dạng là đột quỵ thể nhồi máu não (thiếu máu não) và đột quỵ xuất huyết não (chảy máu não hay vỡ mạch máu não). Trong đó, đột quỵ nhồi máu não chiếm gần 80% các ca đột quỵ não hiện nay.
Nguyên nhân gây đột quỵ nhồi máu não theo cơ chế bệnh sinh (TOAST) được phân ra gồm có 5 loại:
– Bệnh lý động mạch lớn
– Thuyên tắc từ tim
– Bệnh lý mạch máu nhỏ
– Nguyên nhân không xác định
– Nguyên nhân xác định khác
Đột quỵ nhồi máu não còn có tên gọi khác là đột quỵ thiếu máu não hay đột quỵ tắc mạch máu não.
2. Cơ chế gây đột quỵ nhồi máu não
Cơ chế gây nhồi máu não gồm cơ chế tắc mạch và cơ chế huyết động.
2.1 Cơ chế tắc mạch
Bình thường khi lưu lượng máu lên não giảm, cơ chế tự điều hòa (cơ chế bù) sẽ được não kích hoạt. Nhưng khi xảy ra sự tắc mạch do nguyên nhân huyết khối tại chỗ gây lấp mạch. Hoặc do sự thuyên tắc (huyết khối được tạo thành từ trong buồng tim hoặc trong hệ thống mạch máu, sau đó chúng di chuyển trong hệ thống động mạch và bị kẹt lại tại một động mạch nhỏ hơn, làm tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn động mạch đó). Sự thuyên tắc này sẽ gây tình trạng tắc mạch và giảm đột ngột lưu lượng máu não tại khu vực bị tắc.
2.2 Cơ chế huyết động
Xảy ra với các động mạch bị tắc hoặc hẹp nhưng có hệ tuần hoàn bàng hệ vẫn đủ để duy trì lưu lượng máu não đảm bảo cho hoạt động của chức năng não. Khi có bất thường, huyết động sẽ làm giảm áp lực tưới máu phía trước, hoặc tăng nhu cầu chuyển hóa, hoặc “ăn cắp” máu từ vùng não của động mạch hẹp/tắc sang vùng não khác gây thiếu hụt lưu lượng máu não phía sau vị trí tổn thương, dẫn đến thiếu máu não cục bộ.
3. Điều trị đột quỵ nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết
3.1 Tác dụng của thuốc tiêu sợi huyết trong điều trị đột quỵ nhồi máu não
Thuốc tiêu sợi huyết có tác dụng làm tiêu cục huyết khối, tái tưới máu bằng đường tĩnh mạch. Đây là phương pháp được ưu tiên và đóng vai trò nền tảng trong cấp cứu người bị đột quỵ nhồi máu não cấp.
Tỷ lệ tái thông mạch máu não sau điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết Alteplase chiếm khoảng 57%. Trong đó tái thông hoàn toàn và gần hoàn toàn chiếm khoảng 45,3%. Tỷ lệ bệnh nhân phục hồi chức năng thần kinh tốt sau khi tiêm thuốc tiêu sợi huyết trong vòng 3 giờ đầu và có thể trở về với cuộc sống hàng ngày bình thường hoặc chỉ có một số khiếm khuyết chức năng tối thiểu.
3.2 Thời gian vàng điều trị đột quỵ nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết
Cửa sổ thời gian (cửa sổ điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết) cho phép sử dụng là 4,5 giờ. Tốt nhất là từ 0-3 giờ vì sẽ cho tỷ lệ bệnh nhân phục hồi chức năng thần kinh sau 3 tháng rất khả quan.
Với những bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não được đưa vào cấp cứu, sau khi đủ tiêu chuẩn điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết đều được tiến hành điều trị cấp cứu khẩn trương trên nguyên tắc “thời gian là não”. Đặc biệt là các trường hợp mà thời gian từ khi có triệu chứng khởi phát đầu tiên đến khi tiêm thuốc dưới 3 giờ, thì không được phép trì hoãn.
Khi phát hiện người bệnh có biểu hiện đột quỵ cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tê để được cấp cứu trong giờ vàng.
3.2 Tác dụng phụ không mong muốn của thuốc tiêu sợi huyết
Một tỷ lệ biến chứng nhỏ của phương pháp điều trị đột quỵ nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết đó là khả năng xuất huyết não của bệnh nhân. Theo thống kê ở một số đơn vị ý tế nói chung thì tỷ lệ xuất huyết não khi sử dụng thuốc tiêu sợi khoảng chiếm khoảng 5-6%.
Từ năm 2005, thuốc tiêu sợi huyết được nhiều bệnh viện áp dụng đây được xem là sự thành công của y học. Nhiều người bệnh đột quỵ sau khi được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết đã thoát khỏi tử vong, nâng cao khả năng phục hồi chức năng và tránh được cuộc sống tàn phế do đột quỵ.
4. Vai trò của chẩn đoán hình ảnh trong đột quỵ nhồi máu não
Khi xử trí đột quỵ thì “thời gian là não” do đó cần hết sức khẩn trương, tuyệt đối không để “thời gian chết”. Nếu chỉ căn cứ vào các biểu hiện trên lâm sàng thì có thể chưa có kết luận chính xác, do đó có thể đưa ra những chỉ định sai lệch. Lúc này vai trò của các chẩn đoán hình ảnh trong nhồi máu não là điều hết sức quan trọng sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh để đưa ra kết luận chính xác. Căn cứ vào đó bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định, cũng như hướng điều trị tốt nhất cho người bệnh.
Thu Cúc TCI trang bị dàn máy chụp cộng hưởng từ MRI thế hệ mới giúp quá trình chẩn đoán bệnh trở nên nhanh chóng và chính xác.
5. Các phương pháp chẩn đoán
5.1 Chụp cắt lớp vi tính (CT-scaner)
Chụp CT đóng vai trò rất quan trọng trong nhồi máu não giai đoạn cấp.
Vai trò của chụp cắt lớp vi tính là: nhanh chóng, tiết kiệm hơn so với chụp MRI. Trong giai đoạn tối cấp thường chỉ định chụp CT không tiêm thuốc cản quang để loại trừ hoặc xác định xuất huyết não. Cần được tiến hành càng sớm càng tốt để cho kết quả nhanh chóng, dựa trên căn cứ đó bác sĩ đưa ra chỉ định điều trị thuốc tiêu sợi huyết sớm nhất cho người bệnh.
5.2 Chụp mạch cắt lớp vi tính (CTA)
Là phương pháp thực hành chuẩn trong cấp cứu nhồi máu não. Giúp đánh giá tình trạng mạch máu với độ tin cậy cao.
5.3 Chụp cộng hưởng từ (MRI)
Ưu điểm khảo sát vượt trội hơn chụp CT não vì có thể phát hiện bất thường do thiếu máu não cục bộ từ 3 đến 30 phút sau khi khởi phát bệnh. MRI não giúp phát hiện hẹp hoặc tắc mạch mà có thể không cần tiêm thuốc vẫn cho hình ảnh đa chiều, rõ nét.
Chụp cộng hưởng từ MRI có thể chỉ định thay thế hoặc kết hợp với chụp CT trong cấp cứu người bệnh đột quỵ.
